Fiiller yapıca üç başlık altında incelenir.
1. Basit fiiller
Hiçbir yapım eki almamış fiiller basittir:
Örnek: gel-, otur-, iç-...
Bir kelimeye türemiş demek için kelime kökünün bugünkü Türkçede yaşıyor olması, türetme ekinin de işlevini koruyor olması gerekir.
2. Türemiş fiiller
İsim ya da fiil köklerinden çeşitli eklerle türetilen kelimelerdir. Bu kökler anlamlı kelimeler olabileceği gibi yansıma sesler de olabilir. Başka dillerden alınan sözcüklerden de yeni kelimelere türetilebilir.
Örnek: elle-, yaşa-, üzül-, tanıt-...
3. Birleşik fiiller
Birleşik fiiller kendi içinde üç başlık altında incelenir.
3.1. Yardımcı fiille kurulan birleşik fiiller
Bir isim unsuru ile et-, eyle-, kıl-, ol- yardımcı fiillerinin bir araya gelmesiyle oluşur.
Örnek: park et-, halk eyle-, nazar kıl-, yardımcı ol-...
3.2. Deyimleşmiş, anlamca kaynaşmış fiiller
Birden fazla sözcüğün bir araya gelerek ve çoğunlukla gerçek anlamlarından uzaklaşarak tek bir kelime gibi kullanılmasıdır.
Örnek: ağız kulaklarına var-, dili yan-, Dimyat'a pirince giderken evdeki bulgurdan ol-...
3.3. Kurallı Birleşik Fiiller
Bir fiil ile bir tasvir fiilinin kaynaşmasıyla oluşur. Ana fiil ile tasvir fiili arasında bir de zarf fiil bulunur.3.3.1. Yeterlik Fiili
Temel fiil üzerine -ebil- yapısı getirilerek yapılır.Örnek: gidebil- (gideme-), yazabilirim (yazamam),
3.3.2. Tezlik Fiili
Temel fiil üzerine -iver- kalıbı getirilerek yapılır.
3.3.3. Yaklaşma Fiili
Temel fiil üzerine -eyaz- kabılı getirilerek yapılır.
Örnek: öleyaz-, düşeyaz-, düşüreyaz-, alayaz-... (neredeyse alacaktım, almadım)
3.3.4. Sürerlik Fiili
Temel fiil üzerine -ekal-, -edur-, -egel-... gibi yapılar getirilerek yapılır.
Örnek: kalakal-, gidedur-, süregel- ...
Yorumlar
Yorum Gönder